Bí quyết vàng bổ sung axit folic cho mẹ bầu giúp thai nhi thông minh vượt trội

10/07/2025 16:48

Mang thai là hành trình kỳ diệu, nhưng cũng đầy rủi ro nếu mẹ không kịp thời bổ sung những vi chất thiết yếu. Trong số đó, axit folic (vitamin B9) được xem là “người mở màn” xây dựng não bộ và tủy sống cho thai nhi. Bài viết dưới đây Vallac sẽ giúp mẹ nắm trọn mọi thông tin quan trọng về bổ sung axit folic cho mẹ bầu, từ thời điểm, liều lượng, nguồn thực phẩm đến xu hướng bổ sung thông minh năm 2025.

Axit folic là gì và vì sao mẹ bầu cần ngay từ trước khi mang thai?

Trước khi thụ thai, cơ thể mẹ đã khởi động hàng loạt quá trình phân chia tế bào để chuẩn bị cho một sự sống mới. Để “công trình” này diễn ra trơn tru, axit folic đóng vai trò là nguyên liệu tổng hợp DNA cho mọi tế bào non, đặc biệt là tế bào thần kinh. Ngay từ tuần thứ 4 của thai kỳ—thời điểm nhiều mẹ còn chưa biết mình mang thai—ống thần kinh đã bắt đầu khép lại. Thiếu folate trong giai đoạn này là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến dị tật ống thần kinh (spina bifida) và một loạt bất thường bẩm sinh ở tim, hộp sọ.

Không chỉ bảo vệ thai nhi, axit folic còn giúp mẹ giảm nguy cơ thiếu máu hồng cầu khổng lồ (megaloblastic anemia), tăng sức đề kháng, cải thiện chất lượng trứng, đồng thời hỗ trợ chuyển hóa homocysteine—một yếu tố liên quan đến tiền sản giật. Như vậy, folate không chỉ là dưỡng chất cho con mà còn là “bùa hộ mệnh” cho sức khỏe mẹ trong suốt 9 tháng 10 ngày.

Khi nào nên bổ sung axit folic và liều bao nhiêu là đủ?

Thời điểm bổ sung axit folic là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả của dưỡng chất này đối với sức khỏe thai kỳ. Hầu hết các tổ chức y tế lớn trên thế giới, bao gồm WHO và CDC, đều khuyến nghị rằng phụ nữ nên bắt đầu bổ sung axit folic ít nhất 1–3 tháng trước khi mang thai. Đây được xem là “cửa sổ vàng” giúp ống thần kinh của thai nhi hình thành và khép lại hoàn chỉnh, hạn chế tối đa nguy cơ dị tật bẩm sinh.
Sau thời điểm thụ thai, nhu cầu axit folic của cơ thể mẹ sẽ thay đổi theo từng giai đoạn phát triển của thai nhi:

• Giai đoạn trước mang thai và 3 tháng đầu thai kỳ: Mẹ nên bổ sung khoảng 400–600 mcg axit folic mỗi ngày. Đây là giai đoạn quyết định đến việc hình thành ống thần kinh, tủy sống và nhân đôi DNA trong các tế bào đầu tiên của phôi thai.
• Từ tuần thứ 13 đến khi sinh: Nhu cầu tăng lên khoảng 600–800 mcg mỗi ngày. Lúc này, thai nhi phát triển mạnh mẽ về não bộ, hệ thần kinh và các tế bào máu. Axit folic giúp hỗ trợ quá trình phân chia tế bào, tăng cường phát triển trí tuệ và thể chất cho bé.
• Giai đoạn sau sinh và khi cho con bú: Mẹ nên duy trì 500–600 mcg axit folic mỗi ngày. Folate không chỉ hỗ trợ quá trình phục hồi cơ thể mẹ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo sữa và tái tạo hồng cầu, giúp mẹ nhanh chóng lấy lại sức sau sinh.

Với những mẹ có tiền sử sinh con bị dị tật ống thần kinh, đang sử dụng thuốc chống động kinh hoặc có đột biến gen MTHFR, việc bổ sung axit folic với liều cao (khoảng 4.000 mcg hay 4 mg mỗi ngày) có thể được chỉ định. Tuy nhiên, việc này phải có sự hướng dẫn và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa, tuyệt đối không nên tự ý sử dụng liều cao để tránh các tác dụng không mong muốn.

Dấu hiệu thiếu axit folic—mẹ nhận biết càng sớm càng tốt

Thiếu folate có thể biểu hiện âm ỉ và dễ nhầm lẫn với mệt mỏi thai kỳ:

• Da nhợt nhạt, lưỡi đỏ bóng, hay loét miệng.
• Thường xuyên chóng mặt, giảm tập trung, hay quên.
• Móng tay giòn, tóc khô rụng.
• Xét nghiệm máu cho thấy hồng cầu to bất thường (MCV > 100 fL).
• Thai nhi đo vòng đầu–chiều dài xương kém chuẩn tăng trưởng.

Ngay khi có các dấu hiệu trên, mẹ nên xét nghiệm ferritin và folate huyết thanh để được bác sĩ điều chỉnh liều khoa học.

Những nguồn axit folic mẹ bầu cần biết để bổ sung sức khoẻ

Nguồn axit folic tự nhiên mẹ bầu nên ưu tiên

Trong suốt thai kỳ, thực phẩm vẫn luôn là nền tảng vững chắc và an toàn nhất để mẹ bầu nạp folate một cách tự nhiên. Việc kết hợp đa dạng các nguồn thực phẩm giàu axit folic không chỉ giúp mẹ hấp thu dễ dàng hơn mà còn hạn chế được tác dụng phụ so với việc phụ thuộc hoàn toàn vào viên uống bổ sung.

Rau xanh lá đậm – “kho vàng” folate tự nhiên
Các loại rau như cải bó xôi, rau dền, súp lơ xanh chứa lượng folate cao, khoảng 80–120 mcg trong mỗi 100g rau chín. Bên cạnh đó, chúng còn giàu chất xơ, giúp hỗ trợ tiêu hóa và phòng ngừa táo bón – một vấn đề thường gặp ở mẹ bầu.

Họ đậu – nguồn đạm thực vật kết hợp folate lý tưởng
Đậu lăng, đậu Hà Lan, đậu xanh không chỉ giàu protein mà còn cung cấp khoảng 180 mcg folate/100g. Đây là lựa chọn tuyệt vời cho mẹ ăn chay hoặc giảm đạm động vật trong thai kỳ.

Ngũ cốc nguyên cám và yến mạch – vừa bổ sung folate, vừa ổn định đường huyết
Một khẩu phần khoảng 100g ngũ cốc nguyên hạt hoặc yến mạch có thể cung cấp từ 50–60 mcg folate, đồng thời mang lại lượng chất xơ dồi dào giúp ổn định đường huyết và giảm nguy cơ tiểu đường thai kỳ.

Trái cây giàu folate và khoáng chất
Bơ, cam, chuối chín là những loại trái cây không chỉ chứa lượng folate đáng kể mà còn dồi dào kali, hỗ trợ giảm tình trạng chuột rút và giữ cho huyết áp ổn định. Đây là những lựa chọn an toàn để mẹ dùng làm bữa phụ hoặc tráng miệng sau bữa chính.

Mẹo nhỏ giúp giữ tối đa lượng folate trong thực phẩm: Folate rất dễ mất đi khi tiếp xúc với nhiệt cao trong thời gian dài. Vì vậy, mẹ nên ưu tiên chế biến nhanh, dùng kỹ thuật hấp hoặc xào nhẹ, tránh nấu quá lâu để hạn chế thất thoát đến 40% hàm lượng dinh dưỡng này.

Sữa bầu – nguồn bổ sung axit folic tiện lợi và tối ưu

Bên cạnh thực phẩm tự nhiên, sữa bầu cũng là một lựa chọn lý tưởng giúp mẹ dễ dàng bổ sung axit folic mỗi ngày, đặc biệt là khi khẩu phần ăn không đảm bảo đầy đủ vi chất. Hầu hết các loại sữa bầu chất lượng cao hiện nay đều được tăng cường axit folic với hàm lượng từ 100–300 mcg mỗi khẩu phần, giúp mẹ chủ động kiểm soát lượng nạp vào.

Không chỉ chứa folate, sữa bầu còn bổ sung thêm canxi, DHA, sắt, vitamin B12 và D3, hỗ trợ đồng thời nhiều chức năng quan trọng như phát triển não bộ, hệ xương và tạo máu. Với dạng bột dễ pha và mùi vị ngày càng dễ uống, sữa bầu hiện đại phù hợp với nhiều mẹ có hệ tiêu hóa nhạy cảm hoặc bị nghén nặng trong tam cá nguyệt đầu.

Mẹ có thể chọn sữa bầu có chứa methyl-folate (dạng folate hoạt động sẵn) thay vì acid folic thông thường. Đây là dạng dễ hấp thu hơn, đặc biệt với những mẹ có đột biến gen MTHFR – tình trạng gây giảm chuyển hóa folate trong cơ thể.

Việc kết hợp song song giữa thực phẩm tự nhiên và sữa bầu chứa axit folic không chỉ đảm bảo lượng folate cần thiết mỗi ngày, mà còn giúp mẹ yên tâm hơn về dinh dưỡng tổng thể trong suốt hành trình mang thai. Đừng quên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng song song với viên uống bổ sung để tránh quá liều, đặc biệt trong giai đoạn đầu thai kỳ. Ngoài ra cũng cần bổ sung can xi và bổ sung sắt cho mẹ bầu trong suốt quá trình mang thai để đảm bảo sức khoẻ cho toàn thai kỳ.

Sai lầm phổ biến về axit folic mẹ bầu nên tránh

Dù biết axit folic rất quan trọng, nhưng không ít mẹ bầu vẫn đang mắc phải những sai lầm âm thầm khiến việc bổ sung không phát huy được hiệu quả, thậm chí tiềm ẩn rủi ro cho cả mẹ và thai nhi.

• Bắt đầu bổ sung quá muộn: Một trong những sai lầm phổ biến nhất là chờ đến khi phát hiện mang thai mới bắt đầu uống axit folic. Trong khi đó, ống thần kinh của thai nhi – cấu trúc quyết định sự hình thành não và tủy sống – đã bắt đầu hình thành từ tuần thứ 3–4 của thai kỳ, thậm chí trước khi mẹ biết mình mang bầu. Nếu bỏ lỡ “cửa sổ vàng” này, nguy cơ dị tật ống thần kinh sẽ tăng cao.
• Tự ý ngưng uống sau 3 tháng đầu: Nhiều mẹ lầm tưởng rằng axit folic chỉ cần thiết trong tam cá nguyệt đầu tiên, nên sau 3 tháng là có thể ngừng sử dụng. Thực tế, folate tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong suốt thai kỳ, hỗ trợ quá trình tạo máu, phát triển tế bào thần kinh, tăng trưởng nhau thai và phục hồi sau sinh.
• Không phân biệt giữa acid folic và folate hoạt tính: Trên thị trường, không phải loại axit folic nào cũng giống nhau. Acid folic là dạng tổng hợp thường dùng trong viên uống, nhưng nhiều người (đặc biệt là những người mang đột biến gen MTHFR) không chuyển hóa được dạng này thành folate hoạt động, khiến hiệu quả hấp thu giảm.
• Uống cùng thời điểm với canxi, trà hoặc cà phê: Cũng như sắt, axit folic dễ bị ức chế hấp thu nếu dùng cùng lúc với canxi liều cao, trà đậm, cà phê, hoặc thực phẩm chứa oxalat. Hệ quả là mẹ tưởng đã bổ sung đủ nhưng cơ thể lại không tận dụng được bao nhiêu.
• Không kiểm soát liều lượng – quá ít hoặc quá nhiều: Việc tự ý dùng viên uống liều cao hoặc ngược lại là chỉ trông chờ vào thực phẩm tự nhiên đều có thể gây mất cân bằng. Thiếu folate dẫn đến nguy cơ dị tật thai nhi, trong khi thừa có thể che giấu các dấu hiệu thiếu vitamin B12, gây hại cho hệ thần kinh mẹ.

Cách uống axit folic đạt hiệu quả tối đa

Để axit folic phát huy trọn vẹn công dụng bảo vệ thai nhi và hỗ trợ sức khỏe mẹ bầu, việc sử dụng đúng cách là yếu tố then chốt. Không ít mẹ bầu dù bổ sung đầy đủ nhưng vẫn bị thiếu hụt, chỉ vì uống sai thời điểm hoặc kết hợp sai dưỡng chất.

Thời điểm uống tốt nhất
Axit folic nên được uống trước bữa ăn 30 phút hoặc giữa các bữa ăn, khi dạ dày còn trống để hấp thu tốt hơn. Tuy nhiên, nếu mẹ bị dạ dày yếu hoặc dễ buồn nôn, có thể uống sau ăn nhẹ 15–20 phút để tránh kích ứng.
Ngoài ra, mẹ nên duy trì việc uống vào một khung giờ cố định mỗi ngày (ví dụ sáng sớm) để tạo thói quen và ổn định nồng độ folate trong máu.

Uống axit folic với gì để hấp thu tốt nhất?
Mẹ nên uống axit folic với nước lọc, tránh dùng với sữa, trà, cà phê hoặc nước ép đóng hộp. Những loại đồ uống này có thể chứa canxi hoặc tannin – chất làm giảm hấp thu folate.
Một mẹo nhỏ hiệu quả là kết hợp axit folic với các thực phẩm hoặc viên uống có chứa vitamin C như cam, chanh, bưởi hoặc viên C 500mg. Vitamin C giúp tăng khả năng hấp thu và chuyển hóa folate trong cơ thể, đồng thời hỗ trợ hệ miễn dịch của mẹ bầu.

Không uống chung với canxi và sắt liều cao
Axit folic không nên dùng đồng thời với canxi hoặc sắt liều cao, vì chúng có thể cản trở quá trình hấp thu lẫn nhau. Mẹ nên giãn cách ít nhất 2 giờ nếu đang bổ sung nhiều vi chất trong ngày, đặc biệt là trong các loại vitamin tổng hợp.
Nếu mẹ uống vitamin tổng hợp có chứa cả folate, sắt và canxi trong một viên, hãy tham khảo bác sĩ để xác định liều lượng an toàn, phù hợp với từng giai đoạn thai kỳ.

Không tự ý dừng giữa chừng hoặc uống quá liều
Axit folic cần được bổ sung đều đặn mỗi ngày, từ giai đoạn trước mang thai đến hết thai kỳ và cả sau sinh. Việc tự ý dừng giữa chừng, nhất là trong 3 tháng đầu, có thể khiến thai nhi đối mặt với nguy cơ dị tật ống thần kinh.

Tuy nhiên, mẹ cũng không nên tự ý tăng liều quá cao (vượt 1000 mcg/ngày) nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Việc dư thừa folate kéo dài có thể che giấu dấu hiệu thiếu vitamin B12, gây mất cân bằng dinh dưỡng và ảnh hưởng hệ thần kinh.

Uống axit folic đúng cách chính là bước quan trọng để đảm bảo thai nhi được phát triển toàn diện từ những ngày đầu hình thành. Dù là folate từ thực phẩm, viên uống riêng lẻ hay vitamin tổng hợp, mẹ bầu cần nắm rõ nguyên tắc sử dụng và kết hợp khoa học để "ăn gì vào con", nuôi con khỏe từ trong bụng mẹ.

Axit folic là viên gạch đầu tiên xây nên não bộ và tủy sống cho bé. Khi mẹ chủ động bổ sung đúng thời điểm, đúng liều lượng và đúng dạng hấp thu, nghĩa là mẹ đã trao cho con “tấm hộ chiếu sức khỏe” vững chắc ngay từ ngày đầu hình thành. Đừng để sự thiếu hụt folate đánh cắp cơ hội phát triển tối ưu của con—hãy bắt đầu ngay hôm nay, vì tương lai thông minh và khỏe mạnh của bé yêu!