Mẹ bầu 3 tháng giữa không nên ăn gì? 5 nhóm thực phẩm “cấm” mẹ cần biết

15/07/2025 10:08

Ba tháng giữa thai kỳ – còn gọi là tam cá nguyệt thứ hai – là giai đoạn mẹ bầu cảm thấy dễ chịu hơn, ăn ngon miệng hơn và thai nhi đang tăng trưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm một số sai lầm dinh dưỡng âm thầm khiến mẹ khỏe nhưng bé không phát triển như mong đợi, thậm chí còn ảnh hưởng đến sự hình thành não bộ, tim mạch, hệ xương…
Vậy mẹ bầu 3 tháng giữa không nên ăn gì để tránh “đổ công chăm con từ trong bụng”? Cùng Vallac khám phá 5 nhóm thực phẩm nguy hiểm dưới đây để bảo vệ thai kỳ một cách thông minh và khoa học.

Mẹ bầu 3 tháng giữa không nên ăn gì?

Bước sang tam cá nguyệt thứ hai, nhiều mẹ bầu thường thở phào nhẹ nhõm vì tình trạng ốm nghén giảm hẳn và cảm giác ăn ngon miệng trở lại. Tuy nhiên, không phải món nào cũng có thể thoải mái thưởng thức. Trong giai đoạn 3 tháng giữa thai kỳ, thai nhi đang phát triển mạnh mẽ về não bộ, hệ xương và các cơ quan nội tạng, nên mẹ càng phải tinh ý trong lựa chọn thực phẩm để tránh ảnh hưởng xấu đến con.

Trước hết, mẹ bầu cần hạn chế tối đa các loại thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ như gỏi cá, sushi, thịt tái… bởi chúng tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn, ký sinh trùng gây ngộ độc thực phẩm hoặc ảnh hưởng đến hệ miễn dịch vốn nhạy cảm của mẹ. Bên cạnh đó, các món ăn chứa nhiều gia vị cay nóng, thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ cũng không nên ăn thường xuyên vì dễ gây ợ nóng, khó tiêu và tăng cân quá mức.

Ngoài ra, mẹ bầu 3 tháng giữa cũng nên tránh các loại cá chứa hàm lượng thủy ngân cao như cá kiếm, cá ngừ đại dương, cá mập… bởi thủy ngân có thể tác động tiêu cực đến sự phát triển thần kinh của thai nhi. Thực phẩm đóng hộp, đồ ăn nhanh hay nước ngọt có gas cũng nên hạn chế vì không những thiếu dinh dưỡng mà còn chứa nhiều phụ gia, chất bảo quản.

Việc lựa chọn đúng thực phẩm trong giai đoạn này không chỉ giúp mẹ khỏe mạnh, dễ chịu hơn mà còn tạo điều kiện tốt nhất để thai nhi phát triển an toàn, toàn diện. Nếu mẹ bầu cần danh sách chi tiết hơn, có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ dinh dưỡng để có chế độ ăn khoa học nhất cho cả mẹ và con.

Thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ 

Mở đầu danh sách là nhóm thực phẩm tưởng như tươi ngon và bổ dưỡng, nhưng lại tiềm ẩn hàng loạt vi khuẩn gây hại. Những món như sashimi, gỏi cá sống, trứng lòng đào, thịt tái, gan sống… đều có thể chứa vi khuẩn Listeria, Salmonella hoặc ký sinh trùng Toxoplasma.
Đặc biệt, một nghiên cứu của CDC (Hoa Kỳ) cho thấy bà bầu nhiễm Listeria có nguy cơ sảy thai hoặc sinh non cao gấp 20 lần so với người bình thường. Trong khi đó, Salmonella có thể gây tiêu chảy nặng, sốt, thậm chí dẫn đến mất nước và suy thai.

Listeria monocytogenes – thủ phạm đứng sau hàng loạt ca sảy thai và sinh non

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Listeria monocytogenes là một loại vi khuẩn đặc biệt nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai. Dù tỉ lệ mắc không cao, nhưng hậu quả lại cực kỳ nghiêm trọng. Một báo cáo của CDC năm 2022 cho thấy, phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc bệnh listeriosis cao hơn người bình thường tới 20 lần. Và khi nhiễm, khả năng thai nhi bị ảnh hưởng – dẫn đến sảy thai, thai lưu, sinh non hoặc trẻ sinh ra bị nhiễm trùng huyết là rất lớn.
Listeria thường có trong thịt nguội, cá hun khói, phô mai mềm chưa tiệt trùng và các loại hải sản sống. Điều đáng lo ngại là loại vi khuẩn này có thể tồn tại ở môi trường lạnh, thậm chí vẫn sống trong ngăn mát tủ lạnh, khiến việc bảo quản lạnh không còn là "bức tường an toàn".

Salmonella – gây tiêu chảy, mất nước và đe dọa thai nhi

Salmonella enterica là loại vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm phổ biến, có mặt nhiều trong trứng sống, gia cầm chưa nấu chín, sữa chưa tiệt trùng và rau sống nhiễm khuẩn. Khi xâm nhập vào cơ thể mẹ bầu, nó không chỉ gây ra các triệu chứng điển hình như tiêu chảy, sốt, nôn mửa, mà còn dẫn đến mất nước nghiêm trọng, rối loạn điện giải, và trong trường hợp nặng có thể ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến thai nhi, khiến bé phát triển kém hoặc nguy hiểm hơn là dọa sảy thai.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Salmonella là nguyên nhân của hơn 150 triệu ca ngộ độc thực phẩm mỗi năm trên toàn cầu, và phụ nữ mang thai là một trong những nhóm có nguy cơ bị biến chứng nặng nhất.

Toxoplasma gondii – ký sinh trùng âm thầm gây dị tật bẩm sinh

Không thể không nhắc đến Toxoplasma gondii, một loại ký sinh trùng nguy hiểm thường có trong thịt đỏ chưa nấu chín, sữa chưa tiệt trùng, hoặc rau quả không rửa kỹ. Khi xâm nhập vào cơ thể mẹ bầu, Toxoplasma có thể xuyên qua nhau thai, gây ra tình trạng gọi là nhiễm toxoplasmosis bẩm sinh. Trẻ sinh ra có thể bị tổn thương não, mù lòa, động kinh hoặc khuyết tật trí tuệ vĩnh viễn.
Một nghiên cứu của Đại học Stanford (Mỹ) công bố trên The Lancet năm 2021 đã chỉ ra rằng 90% trường hợp mẹ bầu nhiễm toxoplasma trong 3 tháng giữa không có biểu hiện rõ ràng, nhưng tổn thương cho thai nhi là không thể đảo ngược nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.
Điều đáng nói là trong vài năm gần đây, một số xu hướng ăn uống theo phong cách "healthy" như ăn trứng ngâm tương, salad trứng sống, thịt tái bò Nhật, cá hồi lên men, hay uống sinh tố rau củ tươi sống đang được lan truyền mạnh trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Instagram. Nhiều mẹ bầu trẻ, đặc biệt là người mang thai lần đầu, dễ bị cuốn vào trào lưu mà không nhận thức được các nguy cơ vi sinh vật ẩn sau vẻ ngoài hấp dẫn của những món ăn này.

Thực phẩm có nguy cơ co bóp tử cung dễ gây sảy thai âm thầm

Trong mắt nhiều người, các loại rau củ như đu đủ xanh, rau ngót, hay dứa tươi vốn là thực phẩm dân dã, “thuần tự nhiên” và giàu dinh dưỡng. Tuy nhiên, với mẹ bầu – đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ hai, khi nhau thai đang bám chắc vào thành tử cung – thì những thực phẩm tưởng chừng lành tính này lại có thể gây ra phản ứng co bóp tử cung âm thầm, tăng nguy cơ sảy thai, bong nhau non hoặc sinh non.

Đu đủ xanh có thể làm mềm tử cung

Đu đủ xanh chứa một lượng lớn papain, một loại enzym tiêu đạm mạnh có khả năng phá vỡ màng bảo vệ protein của thai nhi nếu ăn quá nhiều hoặc ăn thường xuyên. Nhiều nghiên cứu, trong đó có nghiên cứu của Đại học Queensland (Úc), cho thấy papain hoạt động tương tự prostaglandin – chất kích thích co bóp tử cung tự nhiên, từ đó có thể làm mềm cổ tử cung, gây co rút tử cung bất thường.
Ngoài ra, phần nhựa đu đủ sống (latex) còn chứa các alkaloid và papaya latex – được ghi nhận trong tạp chí Reproductive Toxicology là có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến phôi thai, đặc biệt trong môi trường nội mạc tử cung đang nhạy cảm của thai phụ.

Rau ngót sống có thể gây co thắt tử cung mạnh

Rau ngót tuy giàu sắt và vitamin, nhưng khi ăn sống hoặc uống nước ép không qua nấu chín, lại có thể gây ra tác dụng phụ đáng lo ngại. Thành phần hoạt chất papaverin có trong rau ngót đã được chứng minh là có tác dụng giãn mạch và kích thích co bóp tử cung nếu dùng với liều cao hoặc dùng thường xuyên.
Một nghiên cứu tại Viện Dược liệu Trung ương Việt Nam từng ghi nhận: Papaverin trong rau ngót sống ở liều cao gây co tử cung trên chuột thí nghiệm có thai, làm tăng khả năng sảy thai, đặc biệt trong giai đoạn thai đang làm tổ vững và phát triển mạnh như 3 tháng giữa.

Dứa tươi hưởng đến sự ổn định cổ tử cung

Dứa là loại trái cây thơm ngon, giàu vitamin C và chất chống oxy hóa. Tuy nhiên, trong lõi và thịt dứa tươi, đặc biệt là dứa chưa chín kỹ, có chứa hoạt chất bromelain – một loại enzym có khả năng làm mềm mô liên kết, từ đó có thể ảnh hưởng đến cấu trúc cổ tử cung.

Mặc dù hàm lượng bromelain trong mỗi quả dứa không đủ để gây tác động tức thì, nhưng nếu tiêu thụ một lượng lớn trong thời gian ngắn thì vẫn có thể gây kích thích tử cung nhẹ đến vừa, dẫn đến co bóp nhẹ – điều không nên xảy ra trong giai đoạn nhau thai đang hoàn thiện và ổn định.
Trong cộng đồng mẹ bầu, không thiếu những “mẹo vặt dân gian” được truyền miệng với vẻ ngoài vô hại như:
“Uống nước rau ngót để giải độc gan”
“Ăn dứa để trị táo bón, nhuận tràng tự nhiên”
“Luộc đu đủ xanh lấy nước mát…”

Thực tế, những kinh nghiệm truyền miệng không qua kiểm chứng khoa học này có thể phản tác dụng. Đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ hai, thai nhi phát triển mạnh về kích thước và mạch máu nhau thai đang hoàn chỉnh – nếu tử cung co thắt bất thường, nguy cơ bong nhau non, giảm oxy đến thai nhi hoặc sảy thai âm thầm là rất đáng lo ngại.

Thực phẩm chứa nhiều thủy ngân trong khẩu phần cá

Cá là nguồn dinh dưỡng quý giá cho mẹ bầu, đặc biệt nhờ chứa DHA, EPA – những axit béo thiết yếu giúp phát triển trí não và thị giác thai nhi. Tuy nhiên, không phải loại cá nào cũng an toàn. Một số loài cá biển lớn như cá kiếm, cá thu vua, cá mập, cá ngừ đại dương lại chứa hàm lượng thủy ngân cao, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của thai nhi.
Thủy ngân, đặc biệt ở dạng methylmercury, có khả năng đi qua nhau thai và xâm nhập vào hệ thần kinh của bé. Theo FDA và WHO, phơi nhiễm thủy ngân trong thai kỳ có thể dẫn đến giảm chỉ số IQ, rối loạn phát triển hành vi, chậm ngôn ngữ và nhiều biến chứng thần kinh khác. Một nghiên cứu đăng trên Environmental Health Perspectives cũng ghi nhận: mỗi 1 ppm methylmercury tăng thêm trong khẩu phần ăn có thể làm gia tăng nguy cơ tổn thương thần kinh ở trẻ.

Vì vậy, trong thai kỳ, mẹ bầu nên tránh hoàn toàn các loại cá biển lớn có tuổi thọ dài và nguy cơ tích lũy thủy ngân cao, bao gồm: Cá kiếm, Cá mập, Cá thu vua, Cá ngừ đại dương, Cá tilefish (một số vùng gọi là cá kình)...
Thay vào đó, nên ưu tiên các loại cá nhỏ, sạch, chu kỳ sống ngắn như:

• Cá hồi Na Uy (nuôi chuẩn, ít thủy ngân, giàu omega-3)
• Cá cơm, cá nục, cá mòi, cá trích
• Cá rô đồng, cá lóc, cá chép từ vùng nước sạch
• Tôm, cua, mực – chế biến chín kỹ, rõ nguồn gốc

Theo khuyến cáo, mẹ bầu có thể ăn khoảng 2–3 phần cá/tuần (tương đương 340–400g) từ các loại cá an toàn nói trên để vừa bổ sung dưỡng chất, vừa phòng tránh rủi ro từ thủy ngân. Tuyệt đối không nên ăn cá sống, cá tái hoặc chưa nấu chín kỹ trong thai kỳ.
Tóm lại, chọn cá đúng loại, đúng lượng là cách giúp mẹ bầu tận dụng trọn vẹn lợi ích dinh dưỡng của cá mà vẫn đảm bảo an toàn cho thai nhi.

Đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn tăng cân “ảo” và nguy cơ sức khỏe

Trong nhịp sống hiện đại, khi quỹ thời gian eo hẹp và nhu cầu tiện lợi lên ngôi, không ít mẹ bầu lựa chọn các món ăn nhanh hoặc thực phẩm chế biến sẵn để “lấp đầy dạ dày” trong ngày. Từ xúc xích, mì gói, khoai tây chiên, bánh snack đến trà sữa đóng chai hay nước ngọt có gas – tất cả đều dễ dàng tìm thấy, dễ ăn và thậm chí còn gây nghiện vì hương vị hấp dẫn.
Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi ấy là hàng loạt rủi ro về sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi, đặc biệt nếu những thực phẩm này xuất hiện thường xuyên trong khẩu phần ăn.

Các loại đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều:

• Chất béo chuyển hóa (trans fat): Đây là loại chất béo nhân tạo dùng để kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm, nhưng lại có hại cho hệ tim mạch. Nhiều nghiên cứu cho thấy trans fat làm tăng LDL (cholesterol xấu), giảm HDL (cholesterol tốt), từ đó gia tăng nguy cơ cao huyết áp, xơ vữa động mạch và thậm chí tiền sản giật ở phụ nữ mang thai.
• Muối và đường tinh luyện: Hàm lượng muối cao gây giữ nước, dễ dẫn đến tình trạng phù nề ở chân tay, mặt; trong khi đó lượng đường dư thừa làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, tiểu đường thai kỳ, thậm chí ảnh hưởng đến cân nặng và nội tiết thai nhi trong bụng mẹ.
• Chất bảo quản, phẩm màu, hương liệu tổng hợp: Những chất phụ gia này khiến gan và thận phải hoạt động nhiều hơn để đào thải độc tố. Trong thai kỳ, khi cơ thể mẹ vốn đã phải gánh thêm nhiệm vụ nuôi dưỡng thai nhi, việc xử lý lượng chất hóa học này dễ dẫn đến mệt mỏi, chậm tiêu hóa, nổi mụn, táo bón kéo dài hoặc ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng thực sự cần thiết.

Ngoài ra, sự mất cân đối về dinh dưỡng còn làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa về sau như béo phì sau sinh, tăng huyết áp thai kỳ và hội chứng chuyển hóa ở trẻ sơ sinh.

​​Thức uống không lành mạnh caffeine và cồn

Nhiều mẹ bầu vẫn có thói quen bắt đầu ngày mới bằng một ly cà phê, thưởng thức trà sữa lạnh khi mệt mỏi, hay nhấp một chút rượu vang trong buổi tiệc. Những thức uống này thoạt nhìn vô hại, nhưng lại có thể gây ảnh hưởng âm thầm và dai dẳng đến thai nhi nếu sử dụng không kiểm soát.

Các loại cà phê đậm, trà đặc chứa lượng caffeine cao. Khi tiêu thụ quá 200mg caffeine mỗi ngày (tương đương khoảng 1–2 ly cà phê pha đậm), mẹ bầu có nguy cơ làm giảm lưu lượng máu đến nhau thai, từ đó cản trở quá trình cung cấp oxy và dưỡng chất cho thai nhi. Một số nghiên cứu còn chỉ ra mối liên hệ giữa tiêu thụ caffeine quá mức với nguy cơ sinh non và nhẹ cân khi sinh.

Rượu và bia, dù chỉ với lượng nhỏ, vẫn có thể gây ảnh hưởng nặng nề. Ethanol – thành phần chính trong đồ uống có cồn – có thể xuyên qua nhau thai và tác động trực tiếp đến hệ thần kinh đang phát triển của thai nhi. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng uống rượu trong thai kỳ làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, chậm phát triển trí tuệ, thậm chí dẫn đến hội chứng rối loạn phát triển do rượu (Fetal Alcohol Spectrum Disorders – FASD).

Ngoài ra, nước tăng lực và soda có ga tuy không chứa cồn nhưng lại giàu đường tinh luyện, caffeine và các chất kích thích khác như taurine, guarana... Những thành phần này dễ gây rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp, và ảnh hưởng xấu đến sự ổn định nội tiết của mẹ bầu.

Thay vì các loại đồ uống này, mẹ bầu nên ưu tiên những lựa chọn lành mạnh như:

• Nước lọc
• Nước dừa tươi – cung cấp điện giải tự nhiên
• Nước ép trái cây nguyên chất – giàu vitamin
• Sữa hạt không đường – bổ sung chất béo lành mạnh và dưỡng chất thực vật

Việc kiểm soát thức uống không chỉ giúp bảo vệ thai nhi khỏi những ảnh hưởng tiềm ẩn mà còn giúp mẹ duy trì huyết áp, kiểm soát đường huyết và tránh tình trạng mất nước trong thai kỳ.

Thảo dược và mẹo dân gian chưa kiểm chứng

Trong thai kỳ, nhiều mẹ bầu được người thân hoặc các hội nhóm chia sẻ những bài thuốc dân gian như “thảo dược an thai”, “nước mát gan”, “trà dưỡng thai”,… với nguyên liệu quen thuộc như ngải cứu, rau răm, trà sen, tam thất, atiso, hoặc nước sắc từ các loại rễ cây.
Tuy nhiên, điều đáng lo là phần lớn các loại thảo mộc này chưa được nghiên cứu đầy đủ về độ an toàn và liều lượng phù hợp với thai phụ, nhất là trong tam cá nguyệt đầu và giữa – giai đoạn nhạy cảm về nội tiết và tuần hoàn máu thai nhi.
Một số thảo dược, dù có lợi cho người bình thường, nhưng khi dùng trong thai kỳ lại có thể gây phản ứng không mong muốn:

• Ngải cứu: Dù được cho là giúp lưu thông khí huyết, nhưng nếu dùng quá liều có thể kích thích tử cung co bóp.
• Rau răm: Có hoạt chất làm tăng nguy cơ chảy máu và ảnh hưởng đến niêm mạc tử cung.
• Tam thất, trà sen: Có thể gây tụt huyết áp, ảnh hưởng đến lượng máu cung cấp cho nhau thai.
• Một số loại rễ cây không rõ tên gọi: Có nguy cơ chứa alkaloid hoặc độc tố gây co thắt tử cung hoặc ảnh hưởng đến gan, thận.

Bên cạnh đó, không có tài liệu y khoa chính thống nào khẳng định hiệu quả hay xác lập liều lượng an toàn tuyệt đối cho những loại thảo mộc này khi dùng trong thai kỳ. Thai phụ sử dụng tùy tiện theo kinh nghiệm truyền miệng không chỉ đối mặt với nguy cơ dị ứng, rối loạn huyết áp mà còn tiềm ẩn biến chứng như dọa sảy, sinh non hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Mang thai 3 tháng giữa là thời điểm lý tưởng để mẹ nuôi dưỡng bé một cách bài bản và khoa học. Việc loại bỏ những thực phẩm không phù hợp là bước đầu tiên giúp thai nhi phát triển tối ưu cả về thể chất lẫn trí tuệ.